kutubhona

қилинмайди. Бу биринчи масала эди. Энди иккинчи масалага келсак у шуки, жумладаги қариналар қандай қарина бўлмасин калимага араблар берган маънодан бошқа маънони беролмайди. Чунки қариналар калиманинг муштарак ёки қарама-қарши маъноларидан бир маънони тайин қилиб беради ва уни бошқасидан буриб юборади. Бу қариналар калимага араблар бермаган бирон янги маънони қилиб бермайди. Масалан мавло калимасини олсак, у муштарак лафздир. Бу калима келган жумлалар унга ана шу маънолардан бирини тайин қилиб қўяди. Лекин бу жумлалар унга янги маънони бермайди. Шунинг учун мавло калимасининг икки қимматбаҳо нарса ҳақидаги ҳадис ёки чашма ҳадиси деб айтиладиган ҳадисда келганлиги ва Росулуллоҳ с.а.в.ни мўътабар санаганларидек Алини ҳам мўътабар санашга мусулмонларни ундашга далолат қиладиган жумлалардан иборат қариналарнинг келиши мавло калимасига янги маънони, яъни Али Росулуллоҳ с.а.в.дан кейин ҳоким бўлади деган маънони бермайди. Чунки бу калима луғатда бундай маънода келмаган. Шунга асосан чашма ҳадисидан ҳам, мавло ва валий калимаси келган бошқа ҳадислардан ҳам «Али Пайғамбаримиз с.а.вдан кейин халифа бўлади», деган ҳукм истинбот қилинмайди. Чунки араблар бу калималарга бундай маънони беришмаган.

Энди тўртинчи нассга, яъни биродарлашиш ҳадисларига келсак, уларни ўқиб чиқиш биланоқ улар ҳужжатликдан тушади. Уларнинг жумлаларини ва лафзларини кўриб чиқишнинг ўзиданоқ уларнинг ҳужжат бўлмаслиги маълум бўлади. Чунки бу ҳақда келган насслар қуйидагилардир: «Сен менинг биродарим ва ворисимсан», «биродарим, амакимнинг ўғли», «биродаримсан, набирамнинг отасисан, мендансан ва менгасан», «сен менинг биродарим ва вазиримсан. Қарзимни адо қиласан, ваъдамни бажарасан ва зиммамни оқлайсан», «Али Росулуллоҳнинг биродари». Буларнинг ҳаммаси шундай лафзлар ва жумлаларки, ҳеч ким улардан «Али халифа қилиб қолдирилган», деган ҳукмни истинбот қилиши асло мумкин эмас. Чунки бу лафзлар икки киши ўртасидаги хос ишлар бўлишдан нарига ўтмайди. Икки кишининг биттаси иккинчисининг ўзига ўта яқин эканини, биродар эканини шу лафзлар билан ифодалаяпти. Чунки Росулуллоҳ с.а.в. ўзига Алининг ўта яқин эканини, биродари эканини, ўзидан эканини, ёрдамчиси эканини ва қарзларини адо этишини шу лафзлар билан ифодалаяпти. Бунда ҳеч қандай